CAHİT BURADAYDI

Erivan gezilecek yerler neler merak edenlere! İlk yazımı çok az bilindik bir ülkeden başlamak istedim. Ermenistan. Evet doğru okudunuz. Ardahan Çıldır ilçesinden Ağrı Dilucu arasında uzanan komşu ülkemiz. Ermenistan ve Ermeni’ler hakkında ne biliyorsanız unutun derim. Hadi uzatmadan Ermenistan ve Erivan gezilecek yerler rehberine başlayalım!

45 ülke ve 165 şehir oldu şu ana kadar. Instegram ve hâlâ kullanan var mıydı diyeceğiniz Foursquare üzerinden tanıştıklarım sürekli sorular soruyordu. Yani gidecekleri yerlerde ne yenir? Ne içilir? Nereleri görelim? Tur şirketleri ile seyahat edenler sayende asla görmeyeceğimiz yerleri tavsiyelere uyarak gördük diye teşekkür ederler. Sonuç olarak bu deneyimlerini blok yazarak paylaşmamı söylerlerdi. Sanırım o gün bugün. Yoğun hayatımda nefes alma boşluklarım yurt dışı seyahatlerim.

Yurt dışından döndükten sonra birkaç ay geçsin nereye gideyim demeye başlarım. Bir kurumda başmüfettiş olarak çalışıyorum ve iş nedeniyle 2020 yılbaşını Kars’a gelerek karşılamıştım.  Buralara gelmişken sınırın öteki tarafına geçmeden dönülmez diyordum ve şube müdürümüz bir arkadaşım ile tanıştırayım seni, iki haftaya bir Gürcistan’a arabasıyla geçiyor dedi. Yunus NARMANLI ile tanışmam bu şekilde oldu. Böylece bir ömür boyu sürecekte dostluk başladı. İki defa Tiflis yaptıktan sonra Yunus dedim bu Ermenistan’a gitmem lazım ne dersin deyince gidelim arabayla dedi. Kars, Iğdır taraflarını gezenler bilir yol Ermenistan sınırı boyunca uzanır ve arada Arpaçay vardır.  Nehrin öteki tarafında Ermenistan askerlerinin nöbet kuleleri.

Yunus’un Çıldır Gölü’nde drift attığı kırmızı bir Subaru’su var. Bir cuma günü yola çıktık. Kars’tan Çıldır’a geldikten sonra direksiyonu Aktaş Sınır Kapısına çevirerek Gürcistan’a geçtik. Gürcistan’ın batısı Ahıska Türk’lerinin yurdu. Ahıska köylerinden geçerek Ahılkelek ilçesine geldik ve güneye Ermenistan’a yöneldik. Fakat Yol gerçekten çok kötü ve kenarlarda insan boyu kar. Yine de Subaru karda asfalttan daha iyi gidiyor. Nelerle karşılaşacağımızın heyecanı ile konuşurken Gürcistan Ermenistan sınır kapısı gözüktü.

ERMENİSTAN’A GİRİŞ, GÜMRÜ

Gürcistan ile Ermenistan arasında 4 sınır kapısı var, ayrıca Tiflis’ten trenle de gelebilirsiniz. Biz Türkiye sınırına yakın olan kapıyı kullandık. Ahıska bölgesinde yaşayan Ermeniler hayli fazla, git-gel yapıyorlar. Yalnız biz varız. Sınırda iki Ermeni askeri bizi karşıladı, bir bize bakıyorlar birde arabaya. Türk müsünüz? Neden geldiniz? dediler. Bizde gezmeye geldik deyince şaşırdılar. Şuraya park edin ve içeriden vize alın dediler. Bundan böyle Ermenistan ile Erivan gezilecek yerlere başlamış olduk. Ermenistan kapıda vize uyguluyor.

Para birimleri “Dram”. Vize ücreti de 3000 dram.  Şu anki kurla 1 Dram 0,44 ₺. Kısacası hâlâ paramızın değerli olduğu dövizler var. 5 dakika içinde vizemizi aldık ve karşıdan pasaport kontrolü yapın dedi memur. Türk olduğumuzu gören genç Ermeni bayan polis de şaşırdı. Hangi rüzgâr attı sizi buraya dedi ve üstelik güldü. Ben pasaportlarınızı onaylarken sigorta yaptırın gelin dedi. Fakat gösterdiği yeri bir türlü bulamıyoruz, bir aşağı bir yukarı giderken bir Ermeni amca geldi. Anlaşamasak da derdimizi anladığından sigorta yaptıracağımız yere götürdü bizi. Arabayla sınır geçişi yapanlar bilir, arabadaki her şeyi indirirsin ve X-Ray cihazından geçirirsin. Arabamıza döndükten kontrole geçtik. Bizi karşılayan asker geldi ve Türk’seniz bakmaya gerek yok devam edin dedi. Yunus ile ben birbirimize bakakaldık. Teşekkür ettik ve bu kadar kolay geçmemize bizde şaşırdık.

Yanlış yere mi geldik derken kenarda bekleyen üç Ermeni gördük. Yolu işaret ettik ve Gymru (Gümrü) dediler. Bizde gelin işareti yaparak arabaya aldık. Birbirimizi anlamasak da yol boyunca eğlendik. Gümrü çok eski bir Osmanlı şehri. Gürcistan’da yol bozuk diyorduk. Fakat buranın yolları anlatılmayacak derecede kötü. Bu şekilde yol boyunca sınırın öteki tarafından Türk köylerine bakarak Erivan’a geldik. Yol Erivan’a geldikçe düzeldi. Asfalt çalışması her yer. Erivan ve Iğdır karşı karşıya, sınır açık olsa sanırım yarım saat sürer iki şehrin arası. Öğleden sonra başladığımız yolculuk akşam karanlığında bitti.

KONAKLAMA & YEME

Rezervasyonlarımızı Booking.com üzerinden yapmıştık gelmeden. Yerevan Hostel’de chek-in yaptık. Özellikle Erivan’daki hostellerden çok beklentiniz olmasın. Bizi gören resepsiyonist pasaportları alınca şaşırdı. Galiba herkesi şaşırtmaya devam edeceğiz dedi Yunus. Hostel tenha idi. Zaten çok az turist çeken bir ülke. Odamızda bir Çeçen genç çocuk vardı. İlk sorusu sizden nasıl vatandaşlık alırım oldu. 250.000 dolar deyince sanırım dünyalarını yıktım. Bir de bizim yaşlarımızda bir İranlı vardı. Türkçe konuştuğumuzu duyunca ben de Azeri kökenliyim deyip yanımıza geldi. Tiflis’te de restoran açmış. Başka bir değişle İran’dan kaçmış. Tiflis’i iyi bilen Yunus dediği restoranı çıkardı. Başka bir ifadeyle konuşmaya başlayınca biz müsaade istedik ve yemeğe çıkacağımızı belirttik. Odamıza yerleştikten sonra resepsiyonistin tavsiye ettiği lokantaya doğru yürümeye başladık. Bunun yanında Erivan’da gezilecek yerleri keşfedelim dedik. İlk olarak Caucasus Taver‘a gittik, Ülkemiz aksine lokantalara taverna deniyor. Menünün yarısı Türkçe. İzmir köfte, dolma… yazıyordu. Oysa ki biz yöresel yemekler tatmaya gelmiştik. Ardından günü bitirmek üzere hostelimize döndük.

ERİVAN GEZİ REHBERİ

Cumartesi sabah. Kahvaltımızı hostelde yaptık ve sırt çantalarımızı alarak kendimizi sokaklara attık. Ne yazık ki Erivan’da gezilecek yerler fazla yok. Açıklamak gerekirse Osmanlı zamanında taş ustalığı ile bilinir Ermeniler. Kiremit rengi bir taşları var. Binalarını da hep bu taştan yapmışlar. Üstelik Her binaya da bir estetik süsü vermişler. İlk durağımız opera binası oldu. Ufak bir bina. Bahçesinde birkaç fotoğraf çekindik.

Erivan Gezilecek Yerler: Cascade

Ardından Cascade’a geçtik. Google’a Erivan yazdığınız zaman fotoğraflarda çıkan uzun merdivenli yer. Her yer güvercin. Ancak ben güvercinleri pek sevmesem de fotoğraf olarak size çok güzel kareler verir. Çocuklarla beraber bizde güvercinler arasında koşmaya başladık. Sonunda istediğim fotoğrafı yakaladı Yunus ve merdivenlerden çıkmaya başladık. Her katta güzel heykeller var. Özellikle az olan turistlerin hepsi burada. Yukarıda Sauron’un Gözü sizi bekliyor. Tabi ki ilgisi yok ama ne olur ne olmaz diye ben yine de çıkınca merdivenlerde yaklaşınca saygıyla eğilerek bir fotoğraf çektirdim. Manzaranın keyfini çıkarın. Tepeye çıktığınızda ileride içerisinde tankların, füzelerin, lunaparkın olduğu bir park var ve içerisinde her yerden gördüğünüz Mother of Armenia heykeli. Heykelin içinde etkinlik vardı. Girelim dedik ancak kendimizi savaşta ölen Ermenilerin soykırım resim sergisinde bulduk. Çıkarken de nerelisin diye sordular ve bağış atar mısınız demesinler mi! Çaktırmadan birkaç cent attık kutuya :-).

Diğer taraftan yoldan Abovyan Caddesine doğru inelim dedik. Ama merdivenlerden inmeyi gözüme kestiremedim doğrusu. İnerken Matenadran Conferance Hall önünden geçiyorsunuz. Bahçesinde fotoğraf çekindik.

Aşağıda Cascade’a yüzünüze çevirdiğinizde sağınızda kalan bir kafe bulduk. Üniversiteli gençler Filtre kahve ve yanında cheesecake aldık. Moladan sonra bu sefer Cascade’ın diğer tarafında gördüğümüz Lübnan lokantasına geçtik. Lübanan mutfağı en beğendiğim mutfak. Lokantanın ismi Lebanon Tavern. Sahibi Türkçe biliyor. Sahibi Lübnan’ın kötü durumundan kaçıp gelmiş. Bu şekilde Yunus’u Lübnan mutfağıyla tanıştırdım. Sohbet ettikten sonra gezmeye devam dedik.

Erivan Gezilecek Yerler: Cumhuriyet Meydanı

Erivan’ın çok güzel bir meydanı var, Republic Square. Çok geniş bir kavşakta yer alan bir meydan. Etrafında oval binalar yer alıyor. Binaların birisi de History Museum of Armenia. Ancak biz girmedik. Panoramik video çekmek için trafik kurallarını çiğneyerek meydanın ortasına geçtim. Bir polis seslendi fakat bir şey demedi. Meydanda bol bol fotoğraf çektik. Halk pazarı arasında insanların arasında kaybolduk. Özellikle severim böyle şeyleri.

Konu meydana gelince bir dipnot açayım. Ermenistan’dan döndükten bir müddet sonra bir Youtuberımızın meydanda Ermenilere soykırım hakkında sorular sorduğu videosunu izledim. Ermeniler kendi fikirlerini söyledi ve sonra kendisi de nahoş düşüncelerini paylaştı. Bir polis gelip kendisini ne yapıyorsun deyip götürebilirdi, ki haklıda bence böyle bir durumda polisleri. Ermeniler gördüğüm kadar gayet iyi ve yardımsever insanlar. Neticede bizim arabamızı görmelerine rağmen yolda taciz etmedikleri gibi molalarımızda gayet güler yüzle yardım ettiler. Özellikle iki milletin kan yarası olan bir konuyu misafir olduğunuz bir ülkede kaşımamalısınız. Ben dünyayı bir köy olarak varsayan ve hepimizin Âdem ile Hava’nın çocukları olarak gören birisiyim. Biz nasıl Kızıl Elma veya Misak-ı Milli diyorsak onlarda doğal olarak bizden önce yaşadığı toprakları geri istiyorlar. Kardeşçe yaşamayı bilmeli insanlar.   Erivan gezilecek yerler yazımıza dönelim.

İleride bir minare gördük. Sonradan isminin Gök Cami olduğunu öğrendiğim camiye geldik. Erivan’da gezilecek yerler listemizde olmayan bir yeri de görmüş olduk. Lakin turistler “Blue Mosque” diyor. Özellikle mimarisiyle dikkatimizi çekti. 1766  yılında dönemin Yerevan’ın Beyi Hüseyin Ali Han tarafından yaptırılmış. Fakat içeri girince dans eden İranlıları görünce çıktık. Ermenistan’da İranlılar baya etkin.

Erivan Gezilecek Yerler: Soykırım Müzesi

Bu sefer istikametimizi Armenian Genocide Museum Institute’e çevirdik. Yokuş yukarı baya yürüdük. Ama gün batımını izledik. Sonuçta yorgunluğuma değdi. Ben çok nadir toplu ulaşım kullanırım seyahatlerimde. Ortalama günlük 23 km yürüyorum. Ermeni Soykırım Müzesi’nin harika bir manzarası var. Ağrı Dağı hemen karşınızda. Ağrı dağı ister Nahcivan’a ister Ermenistan’a gidin bütün görkemiyle karşınızda oluyor. Çoğunuz karşı lakin gelebilir ben tarihe tarafsız bakarım. Yani her ülke tarihi kendi bakış açısıyla anlatır. Nitekim Kars-Ağrı tarafında insanlardan atalarının hiç hoş olmayan şeyler yaptıklarını dinledim. Savaşsız bir dünya güzel olurdu.

Soykırım müzesinden inmeye başlayınca hemen ilerde Hayrapetyan Brother’s var, alışveriş merkezi. Girelim dedik. İçeride LCW başta olmak üzere birkaç Türk markasını gördük. Akşam yemeğimizi burada yedik. Oldukça uzun dönüş yolumuza başlayarak Hanrapetutyan Street’de yer alan hostelimize vardık. Sonuç olarak güzel bir gündü. 

SEVAN, DÖNÜŞ YOLU

Bir günde Erivan’da gezilecek yerler listemizi bitirdikten sonra yolu uzatalım ve pazar akşamı Tiflis’te yatalım dedim Yunus’a. O da olur dedi. Bu şekilde pazar sabahı check out yaptıktan sonra Sevan Gölü’ne yöneldik. Göl Ermenistan ile Azerbaycan arasında yer alıyor ve adını Sevan şehrinden alıyor. Göle varınca manzara fotolarımızı çektik.

Gürcistan ile dördüncü sınır kapıları Azerbaycan’a yakın. Sevan şehrinin biraz yukarısında yeşil ve güzel Dilican şehri var. Dilican-Vanadzor üzeri kapıya gittik. Yol baya sürdü. Çünkü ben navigasyonu yanlış ayarlamışım. Aslında Dilican’dan Azerbaycan sınırı boyunca gelmemiz gerekiyormuş. Bu yol aynı zamanda gayet iyi imiş. Saat 17:00 gibi sınır kapısına ulaştık. Ermenistan Erivan gezilecek yerler yazıma bir hatıramı daha ekleyim. Corona yeni çıkmıştı ve hatırlarsanız İran ile Çin’e tüm dünya uçuşlarını kapatmıştı. Pasaport kontrolünde birkaç turist var. Önümüzde de uzak doğulu bir aile vardı. Pasaport kontrolündeki bayan Gürcü polis siz arkada bekleyin dedi. Sıra bana gelince gülümseyerek “IDno.” dedi. Kimlik numarası demek istediğini jeton biraz geç düşerek anladım. Ne yapayım aklım coronadan sorun yaşar mıyız bizde diye gitmişti. Söyledim ve hadi geç geç dedi polis. Ama uzak doğulu aileyi geçirmediler. Biz Koreliyiz, Çinli değiliz diye seslendiklerini duydum arkandan. Biz sevincimizden hızla geçtik. Yunus arabayla gümrük ve geçiş işlemlerini tamamlarken bir kahve içtim.

Gürcistan’ın Tiflis’ten Azerbaycan ve güney tarafı oldukça verimli düz ovalar. Akşam vakti Tiflis’te hep kaldığım ve sevdiğim Pushkin10 hostele vardık. Pazartesi sabahı kahvaltımızı yaparak Kars’a dönüş yoluna koyulduk. Böylelikle bir ülke macerasını da kapatmış olduk. Azerbaycan, İran, ucundan bahsettiğim güney Kafkasya hatıralarımı yazılarıma geçiyorum. Böylece Erivan gezilecek yerler yazımı burada sonlandırıyorum.